| Οι γνωστές από την αρχαιότητα ονομασίες του νησιού ήταν: Πελασγία, Ίσσα, Αιθιοπία και Αίγειρα (μελαμψή), Μυτωνίς, Ιμερτή (ποθητή), Λασία (πυκνόδεντρη) και Μακαρία. Η μυθολογία και οι παραδόσεις σχετικά με τον αποικισμό και τους πρώτους οικιστές της Λέσβου, αποτελούν μια ένδειξη για την συγγένεια των Λεσβίων με τους Θεσσαλούς και γενικότερα τους Αιολείς. Αν και η προϊστορική εποχή στην Λέσβο δεν έχει ερευνηθεί επαρκώς, είναι γνωστές δώδεκα προϊστορικές θέσεις, παραλιακές οι περισσότερες, και μόνο τέσσερις μεσογειακές. Φαίνεται ότι η περισσότερο πυκνοκατοικημένη περιοχή ήταν του κόλπου της Καλλονής και η μεγαλύτερη ακμή και διάρκεια των οικισμών, συμπίπτει με την πρώιμη εποχή του Χαλκού. Από τις πόλεις του νομού πέντε ήταν οι σημαντικότερες: η Μυτιλήνη, η Μήθυμνα, η Άντισσα, η Πύρρα και η Ερεσός. Μια έκτη πόλη, η Αρίσβη, καταστράφηκε τον 5ο π.Χ. αι. από τους Μηθυμναίους |
 |
| Σε λίγα μέρη είναι η φύση και η ανθρώπινη παρουσία τόσο αρμονικά συνδυασμένα όσο στην Λέσβο. Τα περισσότερα χωριά διατηρούν σχεδόν ακέραια την αρχιτεκτονική τους κληρονομιά. Τα βασικά δομικά υλικά είναι πέτρα και ξύλο. Οι μαστόροι του νησιού ήταν φημισμένοι για την κατεργασία της πέτρας. Οι μικροί πύργοι είναι ένας χαρακτηριστικός τύπος σπιτιού με ψηλό πέτρινο κορμό στον κάτω όροφο και βαριά κατασκευή της εξώπορτας για προστασία από τους πειρατές. Πολλά από τα πυργέλια αυτά αλλά και άλλα σπίτια έχουν σαχνισιά, μια ελαφριά ξύλινη κατασκευή που προεξέχει στον επάνω όροφο. Οι εσωτερικές αυλές είναι γεμάτες λουλούδια και χρώμα. Διακριτικό χαρακτηριστικό του αρχιτεκτονικού τοπίου είναι τα λιοτρίβια, πολλά από τα οποία στεγάζουν τώρα πολιτιστικά κέντρα, και σε ορισμένες περιοχές (Πλωμάρι, Γέρα) τα σαπωνοποιεία. Επίσης αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα σχολεία και οι εκκλησίες του νησιού, ένδειξη της άνθησης που γνώρισε ο τόπος τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα. Παραδοσιακοί οικισμοί είναι μεταξύ άλλων η Αγιάσος, η Αγία Παρασκευή, ο Μόλυβος, το Πλωμάρι, η Βατούσα κι ο Μανταμάδος |
| Οι τέχνες και τα γράμματα και κυρίως η ποίηση, άνθησαν στο νησί από την πρώιμη αρχαιότητα. Κατά την μυθολογία, στην Λέσβο απέθεσε η θάλασσα το κεφάλι του Ορφέα και την λύρα του, μετά την θανάτωσή του από τις μαινάδες στη Θράκη. Και ο μύθος επιμένει ότι το κομμένο κεφάλι του Ορφέα συνέχισε να τραγουδάει και να χρησμοδοτεί στο μαντείο του κοντά στην Άντισσα, ενώ η λύρα υπήρχε λένε κρεμασμένη στον ναό του Απόλλωνα στην Μυτιλήνη. Από τον 7ο π.Χ. αι., παράλληλα με την μεγάλη οικονομική ανάπτυξη, παρουσιάζεται στην Λέσβο πνευματική και καλλιτεχνική άνθιση, από τις σημαντικότερες στον ελληνικό χώρο. Αν και το πολιτιστικό κέντρο της αρχαίας Ελλάδας ήταν η Αθήνα, οι πόλεις της Λέσβου συνεισέφεραν μια ιδιαίτερη και σημαντική συνδρομή στο οικοδόμημα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού |
 |
| Η Λέσβος με την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, το πλήθος των παλαιοντολογικών ευρημάτων και τις ποικίλες φυσικές ομορφιές έχει και μια πλούσια και ενδιαφέρουσα χλωρίδα. Έχει έκταση 1.672.000 στρέμματα, από την άποψη δε αυτή, είναι το έβδομο νησί της Μεσογείου και το τρίτο σ’ όλη την Ελλάδα, μετά την Κρήτη και την Εύβοια. Μορφολογικά διαιρείται σε τέσσερα χαρακτηριστικά τμήματα, που κάθε ένα περιέχει τα σπουδαιότερα όρη: α) Το Β.Α. τμήμα, με κύριο ορεινό όγκο τον Λεπέτυμνο (968 μ.). β) Το Δ. τμήμα, με κύριο ορεινό όγκο τον Όρδυμνο (512 μ.). γ) Το κεντρικό τμήμα, που περικλείεται μεταξύ των κόλπων Καλλονής και Γέρας, με κύριο ορεινό όγκο τον Όλυμπο (967 μ.). δ) Το Ν.Α. τμήμα, που περιέχει το βουνό Αμαλή (527 μ.), νότια της Μυτιλήνης |
